علل نعمت به کافران و عذاب به مومنان در دنیا

اینکه کارهای خوب یا بد ما در نزول نعمت یا بلا موثر است طبق بسیاری از آیات قرآن شکی نیست:

• وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ// و اگر مردم شهرها ایمان آورده و به تقوا گراییده بودند، قطعاً برکاتى از آسمان و زمین برایشان مى‏گشودیم، ولى تکذیب کردند پس به [کیفر] دستاوردشان [گریبان‏] آنان را گرفتیم(اعراف/69)

• فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُواْ رَبَّکُمْ إِنَّهُ کاَنَ غَفَّارًا- یُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَیْکمُ مِّدْرَارًا - وَ یُمْدِدْکمُ بِأَمْوَالٍ وَ بَنِینَ وَ یجَعَل لَّکمُ‏ْ جَنَّاتٍ وَ یجَعَل لَّکمُ‏ْ أَنهْارًا// [نوح(ع) به پروردگار عرضه داشت] گفتم: از پروردگارتان آمرزش بخواهید که او همواره آمرزنده است. [تا] بر شما از آسمان بارانِ پى در پى فرستد. و شما را به اموال و پسران، یارى کند، و برایتان باغها قرار دهد و نهرها براى شما پدید آورد. (نوح/10-12)

• ما یَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذابِکُمْ إِنْ شَکَرْتُمْ وَ آمَنْتُمْ وَ کانَ اللَّهُ شاکِراً عَلیماً // خدا چه نیازى به مجازات شما دارد اگر شکرگزارى کنید و ایمان آورید؟ خدا شکرگزار و آگاه است. (نساء/147).

اما سوالی که مطرح می شود این است که «چرا در برخی بلاد کُفر، در بسیاری موارد  وفور نعمت وجود دارد و با وجود گناهان بسیار خدا آنان را عذاب نمی کند؟» و یا اینکه «چرا مومنان در دنیا دچار عذاب و مصیبت می شوند؟»

نکته اول آنکه یک سری از عذاب ها(بلایا- مصیبت ها- بیماری‌ها و...) نتیجه مستقیم رفتار اشخاص و اراده آنان است؛ مراد ما در این نوشتار این قبیل عذابها نیست. مثلا شخصی که در رانندگی بی احتیاطی می کند، اگر تصادف کند و جان خود را از دست دهد، کسی جز خود را نباید ملامت کند. چرا که نتیجه طبیعی عمل ارادی اوست!

نکته دوم اینکه تشخیص علت واقعی عذاب و نعمت کار بسیار سختی است(مراد همان عذاب ها و نعمت هایی که از اراده انسان خارج است؛ مثلا بلایای طبیعی و زلزله، خشکسالی، سیل و...) و جز کسانی که خدا به آنان علم داده، کسی از علت حقیقی عذاب ها یا نعمت های غیر ارادی آگاه نیست.

نکته سوم اینکه ما نباید جامعه مومن را با جامعه کافر مقایسه کنیم، و برای نعمت ها و عذاب هایشان، دلیل واحدی بجوییم! طبق آیات قرآن در بسیاری موارد دلیل عذاب و نعمت برای جامعه ایمانی با جامعه کافر متفاوت است و منشاء مختلفی دارد.